Słownik koszykarski

ABA (American Basketball Association) – powstała w 1967 roku liga koszykarska konkurująca z NBA. To właśnie w tej lidze wprowadzono po raz pierwszy rzuty za 3 punkty czy konkurs wsadów oraz zaczęto podpisywać kontrakty z zawodnikami z lig szkolnych. Grano biało-czerwono-niebiskiemi piłkami. Przestała istnieć w 1976 roku, po częściowym połączeniu się z NBA.

Airball (niedolot) – chybiony rzut, kiedy piłka nie dotyka obręczy ani tablicy.

Alley-oop – podanie wykonane przez zawodnika biegnącego w kierunku kosza i przejęte przez jego kolegę w powietrzu, zakończone włożeniem lub wrzuceniem piłki do kosza bez kontaktu z parkietem. Jedno z efektowniejszych zagrań ofensywnych w koszykówce.

All Star Weekend (Weekend Gwiazd) – impreza z udziałem najpopularniejszych graczy ligi, organizowana w lutym, składa się z meczu debiutantów (rozgrywany w piątki), kilku konkursów umiejętności (rozgrywane w soboty) oraz Meczu Gwiazd (rozgrywany w niedziele) oraz imprez towarzyszących mających na celu promocję NBA na świecie.

All Star Game, ASG (Mecz Gwiazd) – kulminacyjna część Weekendu Gwiazd, mecz pomiędzy drużynami dwóch kapitanów (a kiedyś Wschodu i Zachodu) w skład których wchodzą najpopularniejsze gwiazdy obu konferencji.

Apg (assists per game) – skrót używany do podania średniej ilości asyst zawodnika podczas określonego czasu gry (sezon, play-offs…).

Assist (asysta) – zawodnik zalicza asystę, jeśli dzięki jego podaniu zostaje zdobyty kosz.

AST% (assist percentage) – jedna ze statystyk zaawansowanych, które mają na celu ocenienie umiejętności podawania danego zawodnika. Od zwyczajnej średniej asyst różni się tym, że w specjalnym wzorze uwzględnia także indywidualny czas gry zawodnika, czy rzuty po podaniach całego zespołu.

Atlantic Division – jedna z trzech wschodnich dywizji, w skład której wchodzą następujące zespoły: Brooklyn, New York, Philadelphia, Boston i Toronto.

BAA (Basketball Association of America) – pierwsza liga zawodowa w USA, powstała w 1946 roku, trzy lata później połączyła się z NBL, zmieniając nazwę na NBA.

BAL (Basketball Africa League) – profesjonalna liga afrykańska powstała w 2019 roku (a zainaugurowana rok później) we współpracy NBA i FIBY. Składa się z 12 drużyn: mistrzów Angoli, Egiptu, Maroko, Nigerii, Senegalu i Tunezji oraz sześciu innych reprezentacji, wybieranych corocznie podczas specjalnego turnieju. Liga podzielona jest na dwie konferencje, sezon składa się z pięciu spotkań, play-offs granego do jednego zwycięstwa oraz Meczu Gwiazd.

Back-to-back – zdobycie tytułu mistrzowskiego dwa lata z rzędu.

Backcourt – termin określający graczy obwodowych.

Backboard (tablica) – tablica do której przymocowana jest obręcz tak, by znajdowała się na wysokości 3.05 metra.

Background (boisko) – boisko do gry w koszykówkę.

Bank shot – rzut o tablicę, najłatwiejszy do wykonania z półdystansu, jeśli zawodnik znajduje się pod kątem 45 stopni od kosza.

Baseline – linia końcowa boiska, której przekroczenie przez zawodnika z piłką wiąże się z jej utratą na rzecz przeciwnika (tzw. „aut”).

Bench (ławka rezerwowych) – siedzą na niej zawodnicy rezerwowi (bench players) i trenerzy.

Block (blok) – ma miejsce, kiedy zawodnik dotyka piłki znajdującej się w rękach przeciwnika, lub zaraz po ich opuszczeniu (przy wykonywaniu rzutu lub wsadu), uniemożliwiając mu zdobycie punktów.

Bounce pass (podanie z kozłem) – podanie piłki do innego zawodnika poprzez odbicie jej od parkietu.

Brick (cegła) – rzut oddany ze zbyt wielką siłą, który mocno i głośno odbija się od tablicy.

Buzzer/buzzer beater – rzut oddany w ostatniej sekundzie czasu akcji, kwarty lub spotkania, zazwyczaj wpada do kosza już po syrenie. Jeśli zostanie oddany w końcówce meczu i dzięki niemu dana drużyna je wygra, będzie to „game winning buzzer beater”.

Central Division – jedna z trzech wschodnich dywizji, w skład której wchodzą następujące zespoły: Indiana, Detroit, Milwaukee, Cleveland i Chicago.

Center, C – pozycja numer 5 w drużynie, zazwyczaj to najwyższy zawodnik, charakteryzujący się różnorodnymi umiejętnościami przydatnymi pod koszem (np. zbiórki czy bloki).

Charging foul, charge (szarżowanie) – faul odgwizdany, gdy gracz z piłką popchnie lub wpadnie na zawodnika obrony, który na swojej pozycji był ustawiony wcześniej i nie oderwał stóp od parkietu. Nie jest odgwizdywany, jeśli obrońca znajduje się wewnątrz półkola podkoszowego.

Coach (trener) – szkoleniowiec drużyny.

Coach’s Challenge – przepis umożliwiający trenerowi zakwestionować decyzję sędziego i wymusić sprawdzenie akcji na powtórce. Trener ma prawo skorzystać z niego tylko raz w meczu w przypadku odgwizdania faulu, autu lub goaltending’u. Obowiązuje od sezonu 2019/20.

Cold player – zawodnik, który oddaje dużo rzutów, ale nie trafia do kosza.

Crunch Time – decydujące dwie lub trzy ostatnie minuty gry, które często przesądzają o wyniku końcowym.

Crossover – zagranie ofensywne polegajace na ominięciu przeciwnika za pomocą nagłej zmiany kierunku kozłowania przy jednoczesnej zmianie kozłującej ręki. Najlepsi zawodnicy potrafią pozostawić przeciwnika w tyle lub nawet wymusić na nim upadek na parkiet (tzw. „łamianie kostek”). Zagranie spopularyzował Allen Iverson.

DNP (did not play) – skrót używany w tabelach ze statystykami mówiący, że dany zawodnik nie zagrał w meczu. Powodem może być kontuzja, kara lub decyzja trenera.

Double-double – określenie dotyczące statystyk zawodnika, który w ciągu jednego meczu uzyskał dwucyfrowy wynik w co najmniej dwóch spośród pięciu kategorii: punkty, zbiórki, przejęcia, bloki, asysty.

Double team (podwojenie) – zagranie defensywne, w którym dwóch obrońców jednocześnie kryje zawodnika z piłką.

Draft (draft, nabór) – selekcja mająca na celu przydzielenie młodych zawodników uniwersyteckich do poszczególnych drużyn NBA. Odbywa się zawsze w czerwcu.

DRtg (deffensive rating) – jedna ze statystyk zaawansowanych, która za pomocą specjalnego wzoru pozwala obliczyć, ile punktów dany zawodnik oddaje w obronie swoim przeciwnikom na 100 posiadań piłki (pod uwagę brane są celne rzuty rywali po błędach defensywnych obrońcy).

Dunk, jam (wsad) – włożenie piłki do kosza jedną lub dwoma rękami, któremu często towarzyszy uderzenie rękami o obręcz (slum dunk).

Dyskwalifikacja – następuje, gdy zawodnik dostaje szósty faul w grze, lub drugi faul techniczny. Musi on opuścić boisko i pauzuje do końca meczu.

Eastern Conference (Konferencja Wschodnia) – drużyny ze wschodniej części USA podzielone na Atlantic Division, Central Division i Southeast Division.

eFG% (effective field goal percentage) – jedna ze statystyk zaawansowanych, która za pomocą specjalnego wzoru mierzy ogólną skuteczność zawodnika na podstawie oddawanych przez niego rzutów za dwa i trzy punkty (również z różnych pozycji na boisku).

Ejected player/coach (zdjęty zawodnik/trener) – kiedy zawodnik lub trener za niedozwolone zachowanie dostają drugi faul techniczny i są przez sędziów zmuszeni do opuszczenia hali i udania się do szatni. W przypadku, gdy dzieje się tak z trenerem, dalszą część spotkania prowadzi jego główny asystent.

Euro Step – charakterystyczny rodzaj dwutaktu, kiedy zawodnik przed oddaniem rzutu wykonuje jeden krok w danym kierunku, po czym drugi (zazwyczaj dłuższy) w kierunku przeciwnym, gubiąc w ten sposób obrońcę. Zagranie to wprowadził do NBA w latach 90-tych Sarunas Marciulionis, a spopularyzował Manu Ginobili.

Fake – ruch mający na celu zmylenie przeciwnika.

Fast Break (kontra) – fragment gry ofensywnej, kiedy drużyna atakująca szybko kozłuje lub przerzuca piłkę do przodu, poza pozostałych w tyle obrońców. Drużyna atakująca ma wówczas przewagę pod koszem i może łatwo zdobyć punkty („fast break points”).

Field goal (rzut z gry) – rzut z akcji – za dwa lub trzy punkty.

Flop – ma miejsce gdy zawodnik udaje przed sędzią, że jest faulowany, przy małym lub nawet zerowym kontakcie fizycznym z przeciwnikiem. Ma na celu wymuszenie faulu. Od sezonu 2012/13 jest karany finansowo przez NBA.

Foul (faul) – niezgodna z przepisami akcja jednego zawodnika przeciwko innemu graczowi. Po sześciu faulach osobistych podczas jednego meczu zawodnik zostaje zdyskwalifikowany i musi opuścić parkiet.

Free Throw (rzut wolny) – kiedy zostaje popełniony faul, faulowany zawodnik otrzymuje możliwość wykonania od jednego do trzech rzutów z linii rzutów wolnych, która znajduje się w odległości 4,5 m od kosza. Za każdy rzut wolny można zdobyć jeden punkt.

Free agent (wolny agent) – zawodnik, któremu skończył się kontrakt z drużyną i może go przedłużyć, albo podpisać nowy z innym zespołem.

Frontcourt – termin określający graczy podkoszowych.

Franchise player – gracz z najlepszymi umiejętnościami, często dominujący nad innymi. To wokół niego dany zespół chce budować swoją przyszłość. Nie każdy najlepszy zawodnik w zespole musi posiadać cechy, które sprawią, że stanie się „franchise player’em”.

Game winner – kluczowy dla ostatecznego wyniku rzut, który daje zwycięstwo danej drużynie. Może być oddany w ostatniej sekundzie spotkania (wówczas będzie się również nazywał „buzzerem” lub „buzzer beaterem”) lub wiele minut przed końcem, jeśli po nim nie padną kolejne punkty.

Give and Go – zagranie ofensywne, podczas którego zawodnik oddaje piłkę koledze, po czym szybko biegnie na wolną pozycję, gdzie dostaje piłkę z powrotem i oddaje łatwy rzut. Skuteczne, jeśli przeciwnik poświęca zbyt wiele uwagi piłce, zamiast zawodnikowi, który ją oddał.

Glue Guy – bardzo ważny, zadaniowy zawodnik w zespole, który często przejmuję rolę lidera. Nie jest najlepszym graczem, ale ma ogromny wpływ na chemię i atmosferę w zespole, potrafi motywować, pokazać odpowiedni kierunek. Robi zawsze co najlepsze dla zespołu i dla kolegów (na boisku i poza nim). Jego wkładu nie widać niestety w żadnych statystykach.

GmSc (game score) – jedna ze statystyk zaawansowanych, która za pomocą specjalnego wzoru (uwzględniając ilość punktów, oddanych i trafionych rzutów z gry oraz osobistych, zbiórek, przechwytów, asyst, bloków, fauli i strat) ocenia występ danego zawodnika w spotkaniu.

Goaltending – błąd w obronie polegający na wybiciu albo dotknięciu piłki po rzucie, kiedy jest ona już w locie opadającym albo dotknęła tablicy lub obręczy. W takiej sytuacji nie jest ważne, czy piłka by wpadła – punkty przyznawane są drużynie atakującej. Przepis ten nie jest stosowany w rozgrywkach międzynarodowych.

GOAT (greatest of all time) – skrótowe określenie dla najlepszego w historii zawodnika.

Go-to-Guy – zawodnik, do którego wędruje piłka w sytuacji, kiedy jego drużyna musi zdobyć punkty (najczęściej w kluczowych momentach spotkania).

Halftime (przerwa) – następuje pomiędzy pierwszą i drugą połową meczu. Każda połowa składa się z dwóch dwunasto minutowych kwart. Między drugą i trzecią kwartą zawodnicy zamieniają się stronami boiska.

Hand Off – zagranie „z ręki do ręki”: zawodnik podaje do kolegi, korzystając z zasłony uwalnia się od kryjącego go przeciwnika, po czym dostaje podanie powrotne i będąc na czystej pozycji może oddać rzut.

HCA (home court advantage) – przewaga własnego boiska, bardzo istotna w play-offs. Zależna od bilansu osiągniętego w sezonie zasadniczym.

Injury (kontuzja) – problemy zdrowotne zawodnika uniemożliwiające mu grę.

Injured List, IL (lista kontuzjowanych) – lista kontuzjowanych została zlikwidowana na mocy nowych przepisów przed sezonem 2005-06. Na IL wpisywani byli kontuzjowani zawodnicy, lub pod pozorem urazu ci, co nie mieścili się w podstawowym składzie, w wyniku czego musieli opuścić minimum pięć spotkań.

Instant Replay (powtórka) – zarządzana przez sędziego natychmiastowa powtórka materiału filmowego. Najczęściej występuje w sytuacji, gdy oddano rzut lub popełniono faul równo z syreną, nie jest pewne, czy za oddany rzut zaliczyć dwa lub trzy punkty, nie jest pewne której drużynie należy się piłka, kto powinien oddać rzut wolny, czy nastąpiła szarża lub goaltending oraz w każdej innej sytuacji, kiedy sędziowie nie są pewni swojej decyzji nie mogąc dobrze zobaczyć, co wydarzyło się podczas gry.

Izolacja – zawodnik z piłką pozostawiony jest w ataku sam na sam z kryjącym go obrońcą, podczas gdy jego koledzy odciągają pozostałych rywali na boki (izolują). Zawodnik z piłką może wówczas spróbować gry 1 na 1 i jeśli uda mu się ominąć obrońcę, teoretycznie ma wolną drogę pod kosz i szansę na łatwe punkty.

Jumper (rzut z wyskoku) – rzut wykonany z pewnej odległości od kosza. Zawodnicy wyskakują w górę, przyjmują pozycję i wykonują rzut.

Load management – w ostatnich latach coraz częściej wykorzystywana wymówka, aby umożliwić zawodnikom odpoczynek w mniej istotnych spotkaniach lub meczach noc po nocy. Nie ma związku z kontuzją, tylko raczej z ochroną zawodnika, nabraniem sił i przygotowaniem do trudu długiego sezonu i rozgrywek posezonowych.

Lottery (losowanie, loteria) – proces mający określić kolejność drużyn, które będą wybierały zawodników w drafcie. W losowaniu biorą udział tylko najsłabsze zespoły w lidze, które nie zakwalifikowały się do play-offs.

Luxury tax – podatek od luksusu, czyli podatek, który muszą płacić drużyny, które przekroczyły „salary cap” (za każdego dolara jeden dolar podatku).

MIP, Most Improved Player (Gracz, który poczynił największy postęp) – nagroda dla zawodnika, który poczynił największe postępy w porównaniu z sezonem poprzednim.

MLE (Mid Level Exception) – średnie wynagrodzenie, jakie co roku przysługuje drużynom, które przekroczyły „salary cap”.

Money Time Player – zawodnik zdobywający punkty w najważniejszych momentach meczu, głównie krótko przed syreną.

MVP, Most Valuable Player (Najbardziej Wartościowy Gracz) – nagroda przyznawana po zakończeniu sezonu zasadniczego dla najbardziej wartościowego zawodnika w lidze. Brane są pod uwagę zarówno statystyki indywidualne jak i wpływ koszykarza na wyniki drużyny.

NBA (National Basketball Association) – amerykańska liga koszykówki, uznawana za najlepszą na świecie. Powstała w roku 1949, obecnie w jej skład wchodzi 29 drużyn z USA i jedna z Kanady.

NBA Commissioner (Komisarz NBA) – naczelny dyrektor ligi NBA. Od 2014 roku stanowisko to piastuje Adam Silver. Pierwszym komisarzem NBA był Maurice Podoloff, a po nim J. Walter Kennedy, Larry O’Brien i sprawujący rządy przez rekordowe 30 lat David Stern.

NBA G-League – niższa liga koszykówki, będąca praktycznie zapleczem rozwojowym dla NBA. To w niej grają zawodnicy wciąż nie gotowi do gry w NBA lub czekający na angaż od któregoś z klubów, albo będący na „two-way contract”. Liga wcześniej znana pod nazwami NBDL („National Basketball Development League” 2001-2005) oraz NBADL („NBA Development League” 2005-2017). Obecnie składa się z 26 zespołów.

NBL (National Basketball League) – dawna liga zawodowa USA, która w 1949 r. połączyła się z BAA tworząc NBA.

NCAA (The National Collegiate Athletic Association) – liga skupiająca zespoły uniwersyteckie z USA, dzięki grze w NCAA młodzi koszykarze nabierają doświadczenia, mogą być zauważeni przez profesjonalne drużyny i w ten sposób rosną ich szanse wyboru w drafcie do NBA.

Northwest Division – jedna z trzech zachodnich dywizji, w skład której wchodzą następujące zespoły: Utah, Oklahoma, Portland, Minnesota i Denver.

Off Screen Player – zawodnik lubiący korzystać z podań kolegów, jego słabszą stroną jest samodzielne wypracowywanie sobie pozycji do rzutu.

ON/OFF Court – jedna z najprostszych statystyk zaawansowanych, która za pomocą specjalnego wzoru pokazuje różnicę pomiędzy przebywaniem danego zawodnika na parkiecie, a poza nim, pod kątem wpływu na poszczególne osiągnięcia jego zespołu (w przeciwieństwie do statystyki PM, która uwzględnia tylko różnicę punktową pomiędzy zespołami).

One & Done – potoczna nazwa dla sytuacji, kiedy nastoletni zawodnik po szkole średniej idzie na studia tylko po to, żeby po roku zrezygnować i wziąć udział w drafcie do NBA (po polsku dosłownie „rok i z głowy”). Od 2005 roku przepisy NBA zakazują gry w lidze zaraz po szkole średniej, zawodnik musi spędzić minimum rok na uniwersytecie – w ten kontrowersyjny sposób NBA chce zniechęcać młodych ludzi do przerywania edukacji.

ORtg (offensive rating) – jedna ze statystyk zaawansowanych, która za pomocą specjalnego wzoru pozwala obliczyć, ile punktów rzuca dany zawodnik na 100 posiadań piłki. Pozwala ocenić poziom i umiejętności ofensywne.

Overtime, OT (dogrywka) – jeśli mecz kończy się remisem w regulaminowym czasie, to drużyny rozgrywają 5-minutową dogrywkę. Gra może się składać z dowolnej liczy dogrywek potrzebnych do wyłonienia zwycięzcy.

Pacific Division – jedna z trzech zachodnich dywizji, w skład której wchodzą następujące zespoły: Golden State, LA Clippers, LA Lakers, Sacramento i Phoenix.

Paint (trumna) – pomalowana na inny kolor część boiska pomiędzy linią końcową w okolicy kosza, a linią rzutów wolnych. Gracze ataku nie mogą przebywać w „trumnie” dłużej niż trzy sekundy.

PER (player efficiency rating) – jedna z najpopularniejszych statystyk zaawansowanych, mierząca za pomocą specjalnego równania produktywność graczy na podstawie skuteczności wszystkich rzutów, ilości asyst, zbiórek, bloków, przechwytów, strat i fauli podczas czasu spędzonego na boisku.

Perimeter (obwód) – część boiska w granicach linii rzutów za trzy punty.

Pick’n’Roll – jedno z elementarnych zagrań dwójkowych w ofensywie. Zawodnik bez piłki stawia zasłonę koledze z piłką, aby ten mógł zgubić pilnującego go przeciwnika i mieć wolną drogę do kosza. Następnie gracz z piłką rzuca lub podaje do wbiegającego pod kosz kolegi, który wcześniej stawiał zasłonę.

Pivot (piwot) – zawodnik trzymający w rękach piłkę wykonuje różne manewry nogą i ciałem, nie odrywając drugiej stropy od podłoża.

Play-in Tournament – turniej rozgrywany w przerwie pomiędzy zakończeniem sezonu zasadniczego, a play-offs. Pomysł powstał z powodu skrócenia sezonu 2019/20 przez pandemię koronawirusa. W 2021 roku turniej został na stałe wprowadzony do ligi. Celem jest ostatecznie ustalenie miejsc 7 i 8 w każdej konferencji. Zwycięzca meczu pomiędzy 7 i 8 zespołem konferencji otrzymuje siódmą pozycję. Przegrany podejmuję zwycięzcę pojedynku pomiędzy 9 i 10 zespołem w tabeli i ostatecznie zwycięzca tego meczu otrzymuje ósmą pozycję. A więc drużyny z pozycji 7 i 8 muszą rozegrać dwa „karne” mecze o utrzymanie się (w przypadku dwóch porażek jedna z tych ekip wypada z play-offs), z kolei drużyny z pozycji 9 i 10 mają szansę na awans, jeśli któraś z nich dwukrotnie zwycięży.

Play-offs, PO – rozgrywki posezonowe, które mają na celu wyłonienie mistrza NBA. Do play-offs awansuje po osiem najlepszych drużyn z każdej konferencji. Od sezonu 2002/03 we wszystkich rundach gra się do czterech zwycięstw (wcześniej w pierwszej rundzie grało się do trzech).

PM (+/-) – statystyka pokazująca, jak zespół radził sobie punktowo podczas przebywania na boisku wybranego zawodnika. Liczba punktów na plusie oznacza, że z danym zawodnikiem na parkiecie jego zespół był lepszy od rywala o podaną ilość punktów (ilość minusowa oznacza, że rywale ograli w tym czasie ten zespół podaną liczbą punktów).

Post up – zagranie blisko kosza, w pomalowanym polu, najczęściej wykonuje je tzw. „post player”.

Post player – zawodnik podkoszowy, grający fizycznie w pomalowanym, często czujący się komfortowo tyłem do kosza.

Power Forward, PF (silny skrzydłowy) – pozycja numer 4 w drużynie, często najwyższy po centrze zawodnik, odpowiedzialny za pomoc przy bronieniu tablicy.

Point Guard, PG (rozgrywający) – pozycja numer 1 w drużynie, główny organizator gry, prowadzi atak i ustawia zagrywki. Charakteryzuje się najniższym wzrostem i szybkością.

Point forward – potoczna nazwa dla skrzydłowego, który posiada także umiejetność dobrego podawania i widzenia parkietu, dzięki czemu w pewnych warunkach może zająć się rozgrywaniem.

Ppg (points per game) – skrót używany do podania średniej ilości punktów zawodnika podczas określonego czasu gry (sezon, play-offs…).

PPP (points per possession) – jedna ze statystyk zaawansowanych, która za pomocą specjalnego wzoru szacuje skuteczność zawodnika lub całej drużyny na 100 posiadań piłki (także z perspektywy poszczególnych zagrań i taktyk, co jest najciekawsze).

Pump Fake (pompka) – popularny zwód, podczas którego zawodnik symuluje rzut, a kiedy przeciwnik wyskakuje do bloku, ten może go bez przeszkód ograć lub wymusić faul.

Quadruple-double – określenie dotyczące statystyk zawodnika, który w ciągu jednego meczu uzyskał dwucyfrowy wynik w co najmniej czterech spośród pięciu kategorii: punkty, zbiórki, przechwyty, bloki, asysty. Dotychczas dokonali tego tylko: Nate Thurmond (22 pkt, 14 zb, 13 as, 12 blk) Alvin Roberston (20 pkt, 11 zb, 10 as, 10 przech.) Hakeem Olajuwon (18 pkt, 16 zb, 11 blk, 10 as) i David Robinson (34 pkt, 10 zb, 10 as, 10 blk). Podobno kilkakrotnie quadruple-double dokonał także Wilt Chamberlain, jednak za jego czasów nie naliczano bloków do statystyk.

Rebound (zbiórka) – przejęcie piłki po niecelnym rzucie, które odbywa się zazwyczaj po odbiciu piłki od obręczy lub tablicy.

Referee (official, sędzia) – jeden z trzech sędziów przydzielonych do każdego meczu NBA. Obok głównego sędziego pracuje dwóch pobocznych do pomocy.

Rising Stars Challenge – mecz z udziałem debiutantów i pierwszoroczniaków, rozgrywany od 2012 roku w ramach corocznego Weekendu Gwiazd. Zawodnicy dzieleni są na „Zespół USA” oraz „Resztę Świata”. Gra się dwie połowy po 20 minut, nie można zostać usuniętym z boiska za faule. Następca „Rookie Challenge”, w którym wszyscy debiutanci grali przeciwko wszystkim pierwszroczniakom (a wcześniej, w latach 1994 – 1999 występowali w nim tylko debiutanci, podzieleni na konferencje).

Rookie (debiutant) – zawodnik rozgrywający swój pierwszy sezon w lidze.

Role player – zawodnik, który wyćwiczył do perfekcji pewną umiejętność i ma na boisku określone zadania. Zazwyczaj wychodzi jako rezerwowy, żeby np. zebrać kilka piłek z tablicy, zablokować kilka rzutów, rzucić za trzy punkty itd.

Roster – skład drużyny, inaczej lista zatrudnionych zawodników.

Rpg (rebounds per game) – skrót używany do podania średniej ilości zbiórek zawodnika podczas określonego czasu gry (sezon, play-offs…).

Run – nagły zryw (seria) drużyny, która zdobywa kilka lub kilkanaście punktów pod rząd, nie pozwalając w tym czasie na zdobycie żadnego punktu przeciwnikowi.

Salary Cap – przepis ograniczający wydatki drużyny, które mają być przeznaczone na wynagrodzenie dla koszykarzy. Dzięki temu przepisowi biedne i bogate drużyny mają teoretycznie takie same szanse na pozyskanie „drogich” zawodników.

Screen (zasłona) – dozwolone ustawienie się zawodnika drużyny atakującej w taki sposób, żeby obrońca pilnujący zawodnika z piłką zatrzymał się na graczu wykonującym zasłonę. Polega także na opóźnieniu ruchów przeciwnika w obronie i utrudnienia mu zajęcia korzystnej pozycji. Staje się nielegalne, jeśli zawodnik wykonujący zasłonę oderwie stopy z parkietu (tzw. „ruchoma zasłona”).

Shot Clock (zegar rzutów) – zegar 24-sekundowy, mierzący czas posiadania piłki przez drużynę. Drużyna atakująca ma 24 sekundy na oddanie rzutu.

Shot Clock Violation (błąd zegara) – przekroczenie czasu na wykonywanie akcji. Jeśli do tego momentu piłka nie dotknie obręczy (co resetuje zegar) to dostają ją zawodnicy drużyny przeciwnej.

Shooting Guard, SG – pozycja numer 2 w drużynie, często główny gracz ofensywny i najlepszy strzelce w drużynie.

Sixth man (pierwszy rezerwowy) – najlepszy zawodnik rezerwowy, który zazwyczaj ma pierwszeństwo wyjścia do gry ze wszystkich graczy z ławki.

Skills Challenge – jedna z najmłodszych konkurencji rozgrywanych podczas Weekendu Gwiazd. Najlepsi rozgrywający NBA maja do pokonania tor przeszkód, podczas którego popisują się kozłowaniem piłki, celnością podań i umiejętnościami strzeleckimi. Wygrywa ten, kto będzie miał najlepszy czas.

Slam Dunk Contest (SDC, Konkurs Wsadów) – jedna z części Weekendu Gwiazd mająca wyłonić zawodnika, który najefektowniej wykonuje wsady. Z reguły biorą w nim udział koszykarze rozgrywający swój pierwszy, drugi lub trzeci sezon na parkietach NBA.

Slasher – zawodnik szukający okazji do zdobywania punktów wsadami.

Small Forward, SF (niski skrzydłowy) – pozycja numer 3 w drużynie, zawodnicy z tej pozycji wykazują częściej umiejętności strzeleckie (zwłaszcza zza łuku) niż defensywne.

Small Ball – ustawienie w ataku, kiedy zespół gra niższymi (z reguły bez tradycyjnego centra), ale za to najszybszymi i najzwinniejszymi zawodnikami w składzie.

Sophomore – zawodnik rozgrywający swój drugi sezon w lidze.

Southeast Division – jedna z trzech wschodnich dywizji, w skład której wchodzą następujące zespoły: Miami, Orlando, Washington, Charlotte i Atlanta.

Southwest Division – jedna z trzech zachodnich dywizji, w skład której wchodzą następujące zespoły: Dallas, San Antonio, Houston, New Orleans i Memphis.

Spot up – zawodnik z tą umiejetnością ustawia się w określonym miejscu na boisku po to, aby otrzymać piłkę od kolegi i natychmiast wykonać rzut, bez dodatkowych zwodów.

Starter – zawodnik pierwszej piątki, czyli taki, który wychodzi na parkiet na rozpoczęcie meczu.

Statystyki zaawansowane – pojawiły się stosunkowo niedawno, szybko stały się głównym narzędziem analitycznym służącym do oceniania (na podstawie wyników wyliczanych za pomocą specjalnych wzorów i równań) wartości ofensywnych, defensywnych oraz produktywności poszczególnych zawodników (w przeliczeniu na minuty, posiadania, pozycje na boisku czy nawet rodzaje zagrywek itp.) czy całych drużyn. Do najpopularniejszych i najczęściej używanych należą m.in. PER, WS, USG%, eFG%, TS%, GmSc, AST%, ORtg, DRtg, PPP. Należy pamiętać, że nie zawsze są miarodajne, stanowią raczej bazę do analizy.

Steal (przechwyt) – tak określa się zarówno odebranie piłki przez zawodnika drużyny broniącej się zawodnikowi atakującemu, jak również przechwycenie podania.

Sweep – możemy o tym mówić, gdy drużyna w serii w play-offs pokona przeciwnika nie oddając ani jednego meczu, czyli 4-0.

Swing – szukanie pozycji na boisku wieloma podaniami, zwłaszcza po obwodzie.

Swingman – sportowiec, który może występować na kilku pozycjach (w NBA jako rzucający obrońca i niski skrzydłowy).

Tanking (tankowanie) – celowe przegrywanie meczów przez słabą drużynę w celu zwiększenia szans na wylosowanie wyższego numeru w loterii draftu. Polega głównie na nie wystawianiu do gry kluczowych zawodników z powodu wymyślonych, lub wyolbrzymionych kontuzji, granie mniej doświadczonymi graczami albo niższym składem, aby przeciwnik miał przewagę w strefie podkoszowej itp.

Technical Foul (faul techniczny) – orzekany bywa za szereg nieprawidłowych akcji, w tym za uderzenie zawodnika lub słowną obrazę sędziego, za drugą niedozwoloną obronę oraz niebezpieczny faul. Po dwóch faulach technicznych zawodnik musi opuścić boisko.

The Paint, The Key (trumna) – specjalnie oznaczony obszar od linii rzutów wolnych do kosza.

Three throw (rzut za 3 punkty) – w NBA jest to rzut zza linii 7.24 metra.

Three Point Shootout – konkurs rozgrywany podczas Weekendu Gwiazd NBA. Zawodnicy rzucają do kosza zza linii 7.24 m. z pięciu wyznaczonych pozycji, zaczynając od prawego skrzydła. Każde trafienie to jeden punkt do końcowego wyniku. Do dyspozycji są również tzw. „money balls”, czyli kolorowe piłki, których trafienie jest liczone za 2 punkty. Konkurs rozgrywany jest w dwóch rundach, do finału awansuje trójka najskuteczniejszych graczy z pierwszej rundy.

Threepeat – zdobycie tytułu mistrzowskiego trzy lata z rzędu.

Transfer, trade – przeniesienie zawodnika do innej drużyny, w zamian za innego (lub innych) zawodników, prawa do pozycji w drafcie lub gotówkę.

Trash talk – krótki komentarz skierowany do rywala, mający na celu go obrazić, upokorzyć albo rozdrażnić. Może mieć charakter bardziej humorystyczny, jako zaczepka lub próba pobudzenia rywalizacji, ale najczęściej jest stosowany jako psychologiczny trik dekoncentrujący przeciwnika. Sfosowany w niemal każdym sporcie zespołowym.

Travelling – wykonanie więcej niż jednego kroku bez kozłowania piłki. Zaliczana jest wtedy strata i piłka przechodzi do drużyny przeciwnej.

Triple-double – określenie dotyczące statystyk zawodnika, który w ciągu jednego meczu uzyskał dwucyfrowy wynik w co najmniej trzech spośród pięciu kategorii: punkty, zbiórki, przejęcia, bloki, asysty.

Triple-double-double – termin określający uzyskanie przez zawodnika w jednym meczu co najmniej 20 punktów, 20 zbiorek i 20 asyst. Jedynym graczem, który tego dokonał był Wilt Chamberlain, który 2 lutego 1968 roku w barwach Sixers przeciwko Pistons zaliczył 22 punkty, 25 zbiórek i 21 asyst.

TS% (true shooting percentage) – statystyka zaawansowana, która za pomocą specjalnego wzoru mierzy całkowitą skuteczność zawodnika na podstawie oddanych przez niego rzutów za jeden punt (w przeciwieństwie do eFG%) oraz dwa i trzy punkty.

Turnover (strata) – niedokładne zagranie, którego wynikiem jest utrata piłki przez zawodnika na rzecz drużyny przeciwnej. Stratę można zaliczyć także drużynowo, np. wbiegając zza linię autu albo przekraczając czas na przejście na połowę przeciwnika, czy przekraczając zegar 24 sekund.

Tweener – zawodnik, który może grać na dwóch bratnich pozycjach, np. rozgrywającego i rzucającego obrońcy, albo niskiego i silnego skrzydłowego.

Two-way Contract – rodzaj kontraktu podpisywanego przez kluby NBA, który powala zawodnikowi być w składzie danego zespołu, ale w rzeczywistości nie może on spędzić z nim więcej niż 45 dni (przez większość czasu gra dla G-League i jest dostępny na żądanie klubu NBA). Obowiązuje od sezonu 2017/18.

Two-way Player – zawodnik, który jest wybitny zarówno w obronie, jak i w ataku.

USG% (usage percentage) – jedna ze statystyk zaawansowanych, mierząca w jaki procent zagrywek na boisku zaangażowany był dany zawodnik, któremu za pomocą specjalnego wzoru uwzględnia się próby rzutów, faule przy rzucie oraz straty.

Western Conference (Konferencja Zachodnia) – drużyny z zachodniej części USA podzielone na Pacific Division, Northwest Division i Southwest Division.

WS (win shares) – jedna z najpopularniejszych statystyk zaawansowanych, mierząca za pomocą skomplikowanego równania wpływ zawodnika na liczbę wygranych jego zespołu w trakcie sezonu.

Zone defence (obrona strefowa) – sposób gry defensywnej, kiedy każdy zawodnik odpowiada za wyznaczoną wcześniej strefę na boisku, zamiast pilnować przeciwnika ze swojej pozycji (jak w tradycyjnej obronie „jeden na jednego”).

3&D Player – rodzaj zawodnika, który charakteryzuje się ponad przeciętną grą defensywną, jednocześnie będąc skutecznym strzelcem za trzy punkty.